Διδάσκοντες
Γ. Βουρλή
Α. Καλπουρτζή
Σκοπός του μαθήματος
O κύριος στόχος του μαθήματος είναι η εξοικείωση των φοιτητών με τις βασικές έννοιες που διέπουν τις επιδημιολογικές έρευνες και την ανάλυσή των αντίστοιχων δεδομένων. Το μάθημα παρουσιάζει επίσης υπολογισμό οφειλόμενου κινδύνου (attributable risk) ανάλογα με το είδος σχεδιασμού της μελέτης, καθώς και υπολογισμό αλληλεπιδρασεων (interactions) μεταξύ>1 παραγόντων κινδύνου. Τελος στο πλαίσιο του μαθήματος παρουσιάζονται και οι βασικές αρχές της συμπερασματολογίας αιτιότητας (causal inference). Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην πρακτική εφαρμογή των στατιστικών μεθόδων που παρουσιάζονται στο μάθημα καθώς και στην ορθή ερμηνεία των αποτελεσμάτων (interpretation).
Εκπαιδευτικοί στόχοι
Μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα πρέπει να μπορούν να επιλέξουν την καταλληλότερη στατιστική μέθοδο, ανάλογα με το είδος της επιδημιολογικής μελέτης που θα κληθούν να αναλύσουν. Επίσης θα πρέπει να μπορούν να αξιολογήσουν την ορθή χρήση στατιστικών μοντέλων σε δημοσιευμένες επιδημιολογικές εργασίες, καθώς και να αναγνωρίσουν αδυναμίες στο σχεδιασμό που μπορεί να οδηγήσουν σε συστηματικά σφάλματα. Τέλος οι φοιτητές θα πρέπει να μπορούν να διαχωρίσουν τις έννοιες του συγχυτικού παράγοντα και του τροποποιητή επίδρασης και να είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της αλληλεπίδρασης και του οφειλόμενου κινδύνου.
Περιεχόμενα του μαθήματος
Εισαγωγή στην Επιδημιολογία:
Ανασκόπηση των βασικών αρχών της Επιδημιολογίας και του σχεδιασμού επιδημιολογικών ερευνών; ανασκόπηση των μεθόδων εκτίμησης της συχνότητας ή της επέλευσης του καταληκτικού συμβάματος-δείκτες επιπολασμού (prevalence) και επίπτωσης (incidence); Εκτίμηση της σχέσης παράγοντα κινδύνου και καταληκτικού συμβάματος – δείκτες σχετικού κινδύνου (relative risk) και δείκτες οφειλόμενου κινδύνου (attributable risk); οι έννοιες του συγχυτικού παράγοντα (confounder) και του τροποποιητή επίδρασης (effect modifier); είδη συστηματικών σφαλμάτων (bias)
- Ανάλυση προοπτικών μελετών κοορτής (cohort studies) – ρυθμός επίπτωσης
Μέθοδοι εκτίμησης του ρυθμού επίπτωσης (incidence rate) καθώς και του λόγου των ρυθμών επίπτωσης (rate ratio) σε προοπτικές μελέτες κοορτής; Διερεύνηση για την ύπαρξη συγχυτικών παραγόντων μέσω διαστρωμάτωσης (stratification) και διόρθωση (adjustment) κατά Mantel-Haenszel; εκτίμηση του λόγου των ρυθμών επίπτωσης (rate ratio), ερμηνεία των παραμέτρων, και διερεύνηση αλληλεπίδρασης (interaction) μέσω μοντέλων εξάρτησης κατά Poisson.
- Ανάλυση προοπτικών μελετών κοορτής (cohort studies) – ανάλυση επιβίωσης
Καμπύλες επιβίωσης- μέθοδος πινάκων επιβίωσης (lifetable method) και μέθοδος κατά Kaplan Meier (Kaplan Meier method); σύγκριση καμπύλων επιβίωσης μέσω του log rank test; εκτίμηση του σχετικού κινδύνου μέσω μοντέλων εξάρτησης κατά Cox (hazard ratio); χρόνο-εξαρτώμενες μεταβλητές (time-dependent variables) στα μοντέλα εξάρτησης κατά Cox.
- Ανάλυση μελετών ασθενών-μαρτύρων (case–control studies):
Εκτίμηση του σχετικού κινδύνου μέσω του υπολογισμού του σχετικού λόγου συμπληρωματικών πιθανοτήτων (odds ratio); διόρθωση για συγχυτικούς παράγοντες μέσω στρωματοποίησης (odds ratio κατά Mantel-Haenszel); εκτίμηση του odds ratio, ερμηνεία των παραμέτρων και διερεύνηση αλληλεπίδρασης (interaction) μέσω μοντέλων λογιστικής παλινδρόμησης (logistic regression).
- Ανάλυση μελετών ασθενών-μαρτύρων (case–control studies) – εξομοίωση:
Αναγκαιότητα και αποτελεσματικότητα των τεχνικών εξομοίωσης στις μελέτες ασθενών – μαρτύρων; υπολογισμός του odds ratio σε εξομοιωμένες μελέτες ασθενών-μαρτύρων; conditional logistic regression; μέθοδοι επιλογής ασθενών και μαρτύρων.
- Αλληλεπιδράσεις μεταξύ >1 παραγόντων κινδύνου
Η έννοια της αλληλεπίδρασης – βιολογικά, επιδημιολογικά και στατιστικά; Αλληλεπίδραση πολλαπλασιαστικού χαρακτήρα (multiplicative interaction) και υπολογισμός αποκλίσεων από αυτή (deviations from multiplicativity of the associations); Αλληλεπίδραση προσθετικού χαρακτήρα (additive interaction) και υπολογισμός αποκλίσεων από αυτή (deviations from additivity of the associations); Οι έννοιες του Relative excess Risk due to Interaction (RERI) και του Synergy Index (SI).
- Οφειλόμενος κίνδυνος/ποσοστό (attributable risk/fraction)
Η έννοια του οφειλόμενου κινδύνου λόγω έκθεσης σε παράγοντα κινδύνου; Υπολογισμός ανάλογα με το είδος της μελέτης (μελέτες κοορτής/ασθενών-μαρτύρων). Σχετικές παραδοχές για τον υπολογισμό
- Συμπερασματολογία αιτιότητας
Διαχωρισμός των εννοιών σχέσης (association) και αιτιότητας (causation). Εισαγωγή στα κατευθυνόμενα ακυκλικλά γραφήματα (Directed acyclic graphs). Η έννοια των μή παρατηρούμενων δεδομένων (counterfactuals). Προϋποθέσεις εκτίμησης αιτιολογικών επιδράσεων και εισαγωγή στις μεθόδους εκτίμησης. Χρονοεξαρτώμενο συγχητικό σφάλμα (time dependent counfounding).
Ωρες διδασκαλίας
| Προβλεπόμενες Ώρες Διδασκαλίας ανά εξάμηνο | |
| Διαλέξεις | Εργαστήρια |
| 13 | 13 |
Αξιολόγηση
Η τελική αξιολόγηση του μαθήματος γίνεται με γραπτές εξετάσεις
Βιβλιογραφία προς μελέτη
Rothman KR, Lash TL, Greenland S. Modern EpidemiologyThird, Mid-cycle revision Edition, Wolterw Kluwer 2013
Merrill RM. Statistical Methods in Epidemiologic Research. Jones & Bartlett Learning 2016
VanderWeele T. Explanation in Causal Inference: Methods for Mediation and Interaction 1st Edition. Oxford University Press, 2015
